Α' ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΤΥΧΗΜΑ ΣΤΟ ΑΜΥΝΤΑΙΟ .ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ.

Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΗΤΑΝ ΛΟΓΙΚΟΣ ΕΠΕΙΔΗ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ,ΑΛΛΑ  ΚΑΙ Η ΥΠΑΚΟΗ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ ΣΤΙΣ ΕΝΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ,ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ,ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ,ΑΠΟΤΕΛΕΙ  ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ

 ΚΑΘΕΝΑ  ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟ.ΑΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΕΔΕΙΧΝΕ ΤΕΤΟΙΑ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΟΠΩΣ ΕΔΕΙΞΕ Ο ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΩΡΑ Η ΣΜΥΡΝΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ. 

Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1912-1913 ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ Vης ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΑΠ0 18ης ΜΕΧΡΙ 27ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912.ΑΤΥΧΗΜΑ ΣΤΟ ΑΜΥΝΤΑΙΟ.

Η Vη Μεραρχία(κακώς γράφεται Κρητών, γιατί η Κρήτη δεν είχε ακόμα απελευθερωθεί), που είχε ορισθεί ως πλαγιοφυλακή της Ελληνικής Στρατιάς, κατόπιν της στροφής της προς τη Θεσσαλονίκη, μετά από μικρής έκτασης αγώνες αφίχθη τις απογευματινές ώρες της 18ης Οκτωβρίου στην περιοχή ΞΙΝΟ ΝΕΡΟ-ΣΩΤΗΡΑΣ-ΑΜΥΝΤΑΙΟ, προ των οποίων εγκατέστησε τμήματα ασφαλείας. Η Μεραρχία δεν είχε ακριβείς πληροφορίες για τις Τουρκικές δυνάμεις στην περιοχή του Μοναστηρίου, όπου όπως αποδείχθηκε αργότερα είχαν εισρεύσει στην περιοχή αρκετές δυναμεις, που είχαν υποχωρήσει μετά την κατάληψη των ΣΚΟΠΙΩΝ από τον Σερβικό στρατό.

Από τη 19η μέχρι τις απογευματινές ώρες της 23ης Οκτωβρίου η Μεραρχία διεξήγαγε επιθετικές επιχειρήσεις Βόρεια στενών Βεύης με διστακτικότητα, λόγω έλλειψης πληροφοριών και αντίδρασης τόσον των Τουρκικών τμημάτων, όσων και των ατάκτων τμημάτων από Τούρκους κατοίκους. Παρά ορισμένες επιτυχίες προς Βόρεια της Βεύης αναγκάσθηκε να εγκατασταθεί αμυντικά στην περιοχή του Αμυνταίου. Η Μεραρχία ζήτησε από το Γενικό Στρατηγείο την αποστολή ενισχύσεων για να διατηρήσει τις θέσεις της. Παράλληλα το Υπουργείο Στρατιωτικών προέβη σε διάβημα προς τη Σερβική Κυβέρνηση για την άσκηση μεγαλύτερης πίεσης κατά των Τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή του Μοναστηρίου, προκειμένου να ανακουφισθεί και η θέση της Vης Μεραρχίας.

Τη νύκτα 23/24 Οκτωβρίου μικρό τουρκικό τμήμα, με οδηγούς χωρικούς, που γνώριζαν καλά το έδαφος, κινήθηκε από το χωρίο Φανός στα νότια του χωριού Ροδών και στις 06.30 προσέβαλε αιφνιδιαστικά τον εκεί Λόχο του Μηχανικού της Μεραρχίας, οι άνδρες του οποίου καταλήφθηκαν από πανικό και άρχισαν να φεύγουν προς κάθε κατεύθυνση, εγκαταλείποντας όπλα, εξάρτυση και τον ατομικό τους ακόμα φόρτο. Ο πανικός σε λίγο μεταδόθηκε και στους άνδρες των γειτονικών τμημάτων. Στη συνέχεια το τμήμα εκμεταλλευόμενο τον πανικό και μετά την πλήρη εξουδετέρωση μιας Πυροβολαρχίας κινήθηκε στο εσωτερικό της Μεραρχίας, ενώ ταυτόχρονα είχε αρχίσει η επίθεση των Τουρκικών Μονάδων. Παρά τις ενέργειες των Αξιωματικών άρχισε η σύμπτυξη των Μονάδων Πεζικού, η οποία από τη 10η ώρα εξελίχθηκε σε άτακτη φυγή προς την Κοζάνη. Μόλις και μετά βίας κρατήθηκαν οι στρατιώτες στην περιοχή της Κοζάνης, χάρις στις προσπάθειες του Φρουράρχου Κοζάνης. Παράλληλα το Γενικό Στρατηγείο διέταξε τμήματα από τη Λάρισα και την Ελασσόνα να κινηθούν προς την Κοζάνη, ενώ το Απόσπασμα Ευζώνων Γεννάδη διετάχθηκε από τη Νεάπολη Κοζάνης να κινηθεί σ΄αυτήν.

Με αναφορά του προς το Υπουργείο Στρατιωτικών την 25η Οκτωβρίου 1912 ο Αρχιστράτηγος και Διάδοχος Κωνσταντίνος απέδωσε το ατύχημα της Vης Μεραρχίας σε κακή διάταξη και κατέστησε βέβαιο ότι δεν είναι δυνατόν να μεταβάλει τη τύχη της μάχης προς κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Και σε περίπτωση ακόμα της κατάληψης κι αυτής της Κοζάνης από τον εχθρό, την οποία θεωρούσε απίθανη λόγω των ληφθέντων μέτρων, θα ανακτηθεί, μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Γι΄αυτό και με νεώτερη αναφορά του απέρριψε την πρόταση του Υπουργείου Στρατιωτικών για ενίσχυση της Vης Μεραρχίας με την Ιη Μεραρχία από τις προς κατάληψη της Θεσσαλονίκης Μεραρχίες, από τη σκάλα Ελευθεροχωρίου μέχρι λιμένος Βόλου με πλοία και εκείθεν προς Λάρισα-Κοζάνη.

Με διαταγή του Αρχιστρατήγου και Διαδόχου συγκροτήθηκε Τμήμα Στρατιάς από την Vη Μεραρχία, το Απόσπασμα Γεννάδη και άλλα τμήματα, υπό τη Διοίκηση του Συνταγματάρχου Στεφάνου Γεννάδη. Μέχρι την 27η Οκτωβρίου περατώθηκε η συγκρότηση του Τμήματος Στρατιάς.

Έτσι μετά τον αιφνιδιασμό και τον αδικαιολόγητο πανικό, που υπέστη η Vη Μεραρχία, στην περιοχή του Αμυνταίου, το μέτωπο στη Δυτική Μακεδονία τελικά σταθεροποιήθηκε και οι εκεί Μονάδες εγκαταστάθηκαν αμυντικά στα βορειοδυτικά της Κοζάνης, αναμένοντας τις επιχειρήσεις της Στρατιάς προς Έδεσσα-Φλώρινα. Μέραρχος στη θέση του μέχρι τότε Συνταγματάρχου Δημητρίου Ματθαιόπουλου τοποθετήθηκε ο Συνταγματάρχης Στέφανος Γεννάδης.

Μετά την κατάληψη της Κοζάνης στις 12 Οκτωβρίου 1912 διανοίγονταν δύο Άξονες ενεργείας για την Στρατιά Θεσσαλίας, προς Ανατολάς για Θεσσαλονίκη και προς Βορρά για Μοναστήρι. Η έλλειψη σαφών και νωπών πληροφοριών για τον όγκο των εχθρικών δυνάμεων σε μια ευρεία περιοχή, προβλημάτιζε τον Αρχιστράτηγο και το Επιτελείο του ποίον από τους δύο Άξονες να επιλέξει για να συνεχίσει την προέλασή του. Τόσο η Σερβία, όσο και η Βουλγαρία ουδεμία πληροφορία παρείχαν στην Ελλάδα για ευνοήτους λόγους. Απεναντίας με το Πολεμικό Ναυτικό η Ελλάδα παρέσχε σημαντική βοήθεια, εμποδίζοντας τη μεταφορά ενισχύσεων από τη Μικρά Ασία στη Βαλκανική Χερσόνησο. Λόγοι εθνικοί και πολιτικοί επέβαλαν την προέλαση της Στρατιάς προς Θεσσαλονίκη, τη στιγμή κατά την οποία τα Βουλγαρικά στρατεύματα προήλαυναν με ταχύτητα προς τη Θεσσαλονίκη, όπως διαβιβασθείσες πληροφορίες μέσου πρεσβείας μας της Σόφιας στο Υπουργείο Εξωτερικών από τους Φ. Νίκογλου και Νικολαίδη-Σουλιώτη, ως πρόσφατες αναρτήσεις μου.

Ένα μικρό Τουρκικό τμήμα κατόρθωσε να αιφνιδιάσει την Vη Μεραρχία και το προσωπικό της πανικόβλητο να κινηθεί άτακτα προς Κοζάνη, όπου μετά βίας συγκρατήθηκε. Οποιοσδήποτε μπορεί να καταλάβει το σοβαρότατο κίνδυνο, που διέτρεχε η χώρα μας, εάν στάθμευαν στο Μοναστήρι ισχυρές εχθρικές δυνάμεις, που θα εκμεταλλεύονταν τη διάλυση και άτακτη φυγή της Vης Μεραρχίας προς Νότο. Κι αυτήν ακόμα τη Λάρισα θα καταλάμβαναν, γιατί δεν υπήρχαν στην περιοχή ισχυρά τμήματα του Ελληνικού Στρατού για να αντιμετωπίσουν τις εχθρικές δυνάμεις. Δεν πρέπει να λησμονούνται η πολεμική απειρία του Ελληνικού Στρατού και οι δραματικές συνέπειες του ατυχούς Ελληνο-Τουρκικού Πολέμου του 1897, που ακόμα δεν είχαν εξαλειφθεί.

Δικαιολογημένος και λογικός λοιπόν ο προβληματισμός του Αρχιστρατήγου και του Επιτελείου του για προέλαση προς τη Θεσσαλονίκη, όπως διέταζε ο Πρωθυπουργός και Υπουργός Στρατιωτικών Ελευθέριος Βενιζέλος.

ΠΗΓΕΣ. 1. Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913 της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

2. Συμβολή στην ιστορία της δεκαετίας 1912-1922 του Αντιστρατήγου Παναγιώτου Παναγάκου.

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας.