Μοναρχία και Υπέρβαση

 Ο ρόλος του ιερού στη νομιμότητα της  μοναρχιας.

Στις αρχαίες κοινωνίες, όπως και στις νεότερες μοναρχίες, η νομιμότητα του κυρίαρχου δεν περιορίστηκε ποτέ σε μια απλή νομική ή δυναστική πράξη. Είχε τις ρίζες του σε μια βαθύτερη

 διάσταση: αυτή του ιερού. 

Πριν γίνει  δύναμη, η βασιλική οικογένεια ήταν σημαντικη. Πριν γίνει λειτουργία, ήταν λειτούργημα. Και είναι ακριβώς αυτή η άρθρωση ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και το μυστικιστικό του ιερού που έχει διαμορφώσει, εδώ και αιώνες, την αντίληψη του κυρίαρχου ως ένα ον «υπερβατικο».

Το ιερό δεν ήταν θρησκευτικό βερνίκι που εφαρμόστηκε σε πολιτική δομή, ήταν το αόρατο πλαίσιο του. Το χρίσμα, τα τελετουργικά, οι όρκοι, τα διακριτικά δεν ήταν στολίδια, αλλά εκτελεστικές πράξεις: έφεραν τον βασιλιά στην ύπαρξη. Τον συνέδεσαν με μια πηγή νομιμότητας που δεν εξαρτιόταν από τη γνώμη, τη στρατιωτική επιτυχία ή ακόμα και μόνο από την κληρονομιά. Το ιερό προσέφερε στον ηγεμόνα μια μορφή κάθετης συνέχειας, μια άγκυρα σε μια ιστορία ευρύτερη από τη δική του, ευρύτερη ακόμα και από αυτή του λαού του.

Υπό αυτή την προοπτική, η μοναρχία δεν ήταν απλώς ένα πολιτικό σύστημα: ήταν μια γλώσσα. Μια γλώσσα που έλεγε ότι η εξουσία δεν είναι κατάκτηση, αλλά μετάδοση· ότι δεν ανήκει, αλλά λαμβάνεται. Ο βασιλιάς δεν ήταν νόμιμος επειδή κυβερνούσε: κυβερνούσε επειδή ήταν νόμιμος. Και αυτή η νομιμότητα, μακριά από το να είναι αφηρημένη, υλοποιείται σε χειρονομίες, σύμβολα, τελετουργίες που έκαναν τον κυρίαρχο μοναρχη  μεσολαβητή μεταξύ ανθρώπου και αόρατου.

Αυτός ο σύνδεσμος με το ιερό δεν υπονοεί απαραίτητα θρησκευτική πίστη με αυστηρή έννοια. Αναφερόταν σε μια πιο καθολική διαίσθηση: αυτή που κάθε κοινότητα χρειάζεται ένα σταθερό σημείο, ένα κέντρο, μια φιγούρα που ενσαρκώνει την τάξη, τη συνέχεια, τη μνήμη. Το ιερό έδωσε στον βασιλιά αυτή τη λειτουργία του άξονα, περιστροφής, του σημείου αναφοράς. Δεν τον έκανε ηγέτη μεταξύ άλλων, αλλά τον κατεστησε παρουσία. Μια παρουσία που καθησυχάζει, που σταθεροποιεί, που καταγράφει τον ανθρώπινο χρόνο για μεγαλύτερη περίοδο.

Ακόμα και σήμερα, ακόμη και στις πιο κοσμικές συνταγματικές μοναρχίες, η διάσταση αυτή επιβιώνει στο εθνοσημο. Διαβάζεται σε τελετές, σε στέψεις, σε χειρονομίες που φαίνεται να ανήκουν σε άλλη εποχή αλλά εξακολουθούν να κινούνται. Γιατί πίσω από το πρωτόκολλο, προκύπτει πάντα το ίδιο ερώτημα: ποια είναι η βάση της εξουσίας; Τι δίνει στην εξουσία τη νομιμότητά της; Και γιατί, παρά τον νεωτερισμό, χρειάζεται ακόμα να πιστεύουμε ότι συγκεκριμένες λειτουργίες ξεπερνούν εκείνους που τις επιτελουν;

Το ιερό, στη μοναρχία, δεν είναι διακόσμηση. Είναι δομη αρχιτεκτονική. Μια αόρατη αρχιτεκτονική που θυμίζει ότι η δύναμη, για να γίνει αποδεκτή, πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από μηχανισμός: πρέπει να είναι νόημα.