ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ 1ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1935.

Πατιαλιάκας Κωνσταντίνος
1 Μαρτίου στις 6:08 π.μ. ·
ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ.
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ 1ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1935.
Μετά το αποτυχόν κίνημα της 6ης Μαρτίου 1933 των βενιζελικών απόστρατοι και εν ενεργεία βενιζελικοί Αξιωματικοί, προετοιμάζονταν παρασκηνιακά, κάτω από τις κατευθύνσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Νικολάου Πλαστήρα, για την εκδήλωση νέου κινήματος. Προς τούτο συγκροτήθηκε 3μελής Επαναστατική Επιτροπή για τη μύηση Αξιωματικών εν αποστρατεία και εν ενεργεία και την όλη προπαρασκευή του κινήματος. 
Τελικά επελέγη ως ημερομηνία εκδήλωσης του κινήματος η 1η Μαρτίου 1935 τόσον για πολιτικούς, όσον και για στρατιωτικούς λόγους. Βασικά η σύγκρουση του Μαρτίου 1935 δεν ήταν σύγκρουση ιδεών. 
Δεν ήταν καν σύγκρουση μεταξύ των δύο πτερύγων του αστικού κόσμου, της συντηρητικής και της προοδευτικής, γιατί η κάθε πτέρυγα εμφανιζόταν ως περίεργο κράμα συντηρητικών και προοδευτικών. 
Ήταν η τελευταία έκρηξη της ηφαιστειώδους ιδιοσυγκρασίας του Ελ. Βενιζέλου, έκρηξη, την οποία δεν προκάλεσε η ανησυχία για το σύνολο ή για τον κόσμο, που τον ακολουθούσε, αλλά η ανησυχία για τον ίδιο τον εαυτό του. 
Η ανησυχία του Βενιζέλου ήταν μια ανησυχία της μεγαλοφυίας του, που βρισκόταν στη δύση της.
 Εξ αντικειμένου ο Βενιζέλος είχε αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του, με τα θετικά και τα αρνητικά του. Αλλά ήταν πολύ μεγάλος για να αποδεχθεί ότι έπρεπε να αποσυρθεί, ότι η Ελλάδα μπορούσε να πορευθεί και χωρίς αυτόν.
Το σχέδιο των κινηματιών προέβλεπε κατάληψη του Στόλου, ο οποίος αμέσως θα έπλεε προς τη Θεσσαλονίκη και Καβάλα για ενίσχυση των εκεί φρουρών, των οποίων η σύνθεση και από άποψης Αξιωματικών και από άποψης στρατιωτών, ήταν κατά μεγάλη πλειοψηφία βενιζελική. 
Ταυτόχρονα θα εξεγείρονταν η Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. 
Εάν η Κυβέρνηση υπέκυπτε στο αιφνιδιαστικό κίνημα, θα σχηματιζόταν αμέσως στην Αθήνα στρατιωτική κυβέρνηση. 
Διαφορετικά θα σχηματιζόταν κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη, η οποία και θα διεξήγαγε εκστρατεία κατά των Αθηνών. 
Το σχέδιο είχε προπαρασκευασθεί με λεπτομέρειες, αλλά παρουσίαζε ένα μεγάλο μειονέκτημα, την έλλειψη αρχηγού του κινήματος. Ο Βενιζέλος, που ήταν ο εμπνευστής, δεν μπορούσε, λόγω ηλικίας να επωμισθεί το βάρος του κινήματος. 
Πίστευε ότι θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τον Πλαστήρα ή τον Αντιστράτηγο Αλέξανδρο Οθωναίο. 
Αλλά ο μεν Οθωναίος αρνήθηκε τελικά να δεχθεί την αρχηγία, ο δε Πλαστήρας βρισκόταν στο εξωτερικό και ήταν αμφίβολο εάν θα έφθανε έγκαιρα στην Ελλάδα και θα αναλάμβανε χωρίς προβλήματα την αρχηγία και τη διεύθυνση του κινήματος. 
Τέλος κανένα από τα τρία μέλη της Επαναστατικής Επιτροπής δεν ήταν ηγετική προσωπικότητα και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να επιβληθεί ως Αρχηγός.
Η Κυβέρνηση, που κήρυξε τον στρατιωτικο νόμο, δεν αιφνιδιάσθηκε από την εκδήλωση του κινήματος. 
Την 26η Φεβρουαρίου η εφημερίδα του ΚΚΕ Ριζοσπάστης δημοσίευσε επιστολή, με την οποία καταγγελλόταν ότι την 1η Μαρτίου θα γινόταν κίνημα από μέρους των βενιζελικών.
 Η επιστολή ανέφερε μάλιστα τα ονόματα τωΒλάχου, Κολιαλέξη και Σαράφη ως ηγετών του κινήματος.
 Έτσι την 1η Μαρτίου η κυβέρνηση ανέμενε την εκδήλωση του κινήματος, που εκδηλώθηκε μετά τις απογευματινές ώρες. 
Λογικό και αναμενόμενο ήταν η πλήρης αποτυχία του κινήματος. Οι κινηματίες δεν ηττήθηκαν, γιατί δεν έδωσαν μάχη. Κατέρρευσαν, διαλύθηκαν. 
Δεν συγκρούσθηκαν με τα πιστά στην Κυβέρνηση τμήματα. Υπέστησαν μερικούς ασήμαντους βομβαρδισμούς και την αιφνιδιαστική επίθεση κατά της αγκυροβολημένης στην Καβάλα Έλλης, ενώ στο Στρυμώνα έλαβαν χώρα μερικές αψιμαχίες.
Μέχρι της 14ης Μαΐου 1935, όταν άρθηκε ο στρατιωτικός νόμος, ενώπιον των εκτάκτων στρατοδικείων είχαν παραπεμφθεί και δικασθεί 1.130 στρατιωτικοί και ιδιώτες. 
Από αυτούς καταδικάσθηκαν σε θάνατο 60, σε ισόβια δεσμά 57, σε πρόσκαιρα δεσμά 20 ετών 57 και σε μικρότερες ποινές άλλοι 705. Οι υπόλοιποι αθωώθηκαν. Από τους καταδικασθέντες σε θάνατο οι 55 είχαν διαφύγει στο εξωτερικό. Από τους 5 παρόντες σε δύο δόθηκε χάρη, ενώ οι Στρατηγοί Παπούλας(Αρχιστράτηγος στη Μικρά Ασία) και Κοιμήσης και ο Επίλαρχος Βολάνης εκτελέσθηκαν τα ξημερώματα της 24ης Απριλίου, ανήμερα της Μεγάλης Τετάρτης. 
Η σε θάνατο καταδίκη των δύο Στρατηγών δεν ήταν δίκαιη, καθόσον από την ακροαματική διαδικασία δεν προέκυψε η ανάμειξή των στο κίνημα. 
Οι Παπούλας και Κοιμήσης καταδικάσθηκαν σε θάνατο, γιατί από τον αντιβενιζελισμό προσχώρησαν στον βενιζελισμό. Και οι δύο εξάλλου θεωρούνταν ότι συνήργησαν στην καταδίκη των Έξι. Ο Παπούλας ως μάρτυρας κατηγορίας και ο Κοιμήσης ως μέλος της Επαναστατικής Επιτροπής του 1922.
Την 23η Απριλίου 1935 άρχισε η δίκη των πολιτικών αρχηγών ενώπιον του έκτακτου Στρατοδικείου. Κατηγορούμενοι ήταν: Παρόντες οι πρώην Πρωθυπουργοί Γ. Καφαντάρης, Αλ. Παπαναστασίου, Θεμ. Σοφούλης, Στυλ. Γονατάς, πρώην υπουργοί, απόστρατοι Αξιωματικοί, δημοσιογράφοι και άλλοι. Απόντες ο Ελ. Βενιζέλος, ο Νικ. Πλαστήρας και άλλοι. Την 5η Μαΐου 1935 εκδόθηκε η απόφαση του Στρατοδικείου, σύμφωνα με την οποία επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου στους Ελ. Βενιζέλο, Νικ. Πλαστήρα, Ιωσ. Κούνδουρο και Εμ. Τζανακάκη. Στους υπολοίπους κατηγορουμένους επιβλήθηκαν διάφορες ποινές κάθειρξης και φυλάκισης, ενώ αθώωσε τους Γ. Καφαντάρη, Αλ. Παπαναστασίου, Θεμ. Σοφούλη, Στ. Γονατά και άλλους. 
Στους καταδικασθέντας χορηγήθηκε αμνηστεία από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄, που επανήλθε στο θρόνο, μετά από το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935.
Πολλοί ιστορικοί και συγγραφείς έχουν την άποψη ότι χωρίς το κίνημα η Ελλάδα δεν θα οδηγείτο στην παλινόρθωση της βασιλείας. 
Χωρίς την παλινόρθωση δεν θα ήταν δυνατή η επικράτηση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και χωρίς αυτό δεν θα ήταν δυνατή η αντιμετώπιση της Ιταλικής επίθεσης και η νίκη, το ηρωικό και ανεπανάληπτο ΟΧΙ.
ΠΗΓΗ: Η Ελλάς μεταξύ δύο Πολέμων 1923-1940 του Γρηγορίου Δαφνή.