Γράφει ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης //(οι παρατηρησεις στις παρενθεσεις ειναι του Α.Π.)
Το έτος 2018, είδε το φως της δημοσιότητας το βιβλίο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» (How Democracies Die. New York: Crown Publishing, 2018), των Στήβεν Λεβίτσκι (Steven Levitsky) και Ντάνιελ Ζίμπλατ (Daniel Ziblatt), το οποίο προσπάθησε να φέρει στην επιφάνεια, να περιγράψει και να εξηγήσει τους κύριους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες δημοκρατίες. Κεντρικό του σημείο είναι η διαπίστωση των συγγραφέων ότι οι σύγχρονες δημοκρατίες του αιώνα που διανύουμε δεν εξαφανίζονται απότομα ή με βίαιο τρόπο, όπως κάποιες εποχές παλιότερα από κοινωνικές ομάδες που στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν ανήκαν στο πολιτικό σύστημα, αλλά το τέλος τους έρχεται σταδιακά εκ των έσω, ακόμα και με την συμβολή κάποιων κύριων εκπροσώπων τους(οι δημοκρατιες ειναι εχθροι του εαυτου τους και αυτοκαταστρεφονται). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι το κείμενο επικεντρώνεται ιδιαίτερα στο χώρο των ΗΠΑ από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως Προέδρου, υπάρχουν έννοιες, απόψεις και μαθήματα που οι αναγνώστες που θα εμβαθύνουν στις σελίδες του, μπορούν και οφείλουν να αντλήσουν όχι μόνο για την αμερικανική ήπειρο αλλά και για άλλες χώρες πέραν αυτής (Εκτος της αμερικανικης ηπειρου υπαρχουν δημοκρατιες που δεν μοιαζουν με την αμερικανικη δημοκρατια των ΗΠΑ πχ η δημοκρατια στο Ηνωμενο Βασιλειο, οι δημοκρατιες στα σκανδιναβικα κράτη ,δηλαδη οι μοναρχιες της Ευρωπης ).Οι συγγραφείς εστιάζονται συχνά στην επισήμανση ότι η επίθεση στη δημοκρατία ξεκινά αργά, έτσι ώστε για πολλούς πολίτες, ειδικά στα αρχικά στάδια να είναι ανεπαίσθητη, παρά το ότι βρίσκεται σε ισχύ ο θεσμός των εκλογικών αναμετρήσεων, λειτουργούν πολλά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και υφίσταται το καθεστώς της αντιπολίτευσης(οι εκλογες και η υπαρξη της ελευθεριας του Τυπου ακομη και η αντιπολιτευση δεν μπορουν να εγγυηθούν την επιβιωση του δημοκρατικου πολιτευματος). Η αποσάθρωση και φθορά της δημοκρατίας, διατείνονται οι συγγραφείς, λαμβάνει χώρα αποσπασματικά, συχνά με τόσο μικρά μεμονωμένα βήματα ώστε κάθε αλλαγή να φαίνεται ασήμαντη να απειλήσει πραγματικά τη δημοκρατία. Αποτέλεσμα όλων αυτών των διαδικασιών είναι οι όποιες κυβερνητικές κινήσεις για την υπονόμευση της δημοκρατίας συχνά να απολαμβάνουν τον χαρακτήρα της νομιμότητας(αυτο συμβαινει διοτι η κυβερνηση ειναι ο απολυτος αρχοντας και δεν λογοδοτει σε κανεναν αλλον ! Πράγμα που ειναι παρα πολυ απολυταρχικο και φασιστικο!). Στα εννέα κεφάλαια του βιβλίου, οι δύο συγγραφείς αναλύουν τις τρέχουσες απειλές που αντιμετωπίζει η δημοκρατία στις ΗΠΑ, διαγιγνώσκοντας πιθανές λύσεις με βάση τις εμπειρίες τους εκεί και σε κάποια γεγονότα, κυρίως σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι περιπτώσεις στις οποίες αναφέρονται και προχωρούν σε ανάλυσή τους, μοιράζονται το κοινό σημείο ότι οι πολιτικοί ηγέτες σε αυτές τις περιπτώσεις ήρθαν στην εξουσία με δημοκρατικά μέσα και όλοι κατέληξαν στο τέλος να υποσκάπτουν τις δημοκρατίες εκ των έσω (το ιδιο δεν εγινε και στην Ευρωπη ; Ο Χιτλερ ,ο Μουσολινι με την ψηφο του λαου ηρθαν στην εξουσια). Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οι ηγέτες που αναφερόμαστε εμφορούνταν από το εξαιρετικό χάρισμα του αφόρητου λαϊκισμού, αναφέροντας εν προκειμένω πολλούς γνωστούς μας. Στη σχετική λίστα, φιγουράρουν τα ονόματα: Βίκτορ Όρμπαν, Αδόλφος Χίτλερ, Μπενίτο Μουσολίνι, Ούγκο Τσάβες, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και μερικοί άλλοι. Όλες οι χώρες, ισχυρίζονται, δυνητικά μπορεί να φέρουν στο προσκήνιο λαϊκιστές και αυταρχικούς ηγέτες και τους κινδύνους που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι μαζί τους, οπότε το ζητούμενο είναι για όλους μας πώς θα περιοριστούν και θα παραμείνουν μακρυά από την εξουσία (Αυτος ο περιορισμος επιτυγχανεται μονο αν ο εκλεγμενος ηγετης του λαου αναγνωριζει την αναγκη να λογοδοτει σε μια αρχη του εθνους που δεν εξαρταται απο την ψηφο του λαου αλλά εξαρτάται απο την ιστορικη θεληση του λαου που εκφραζει την ενοτητα του). Η λαϊκή ψήφος ή η αντίδραση των πολιτών στην αυταρχική συμπεριφορά των εν λόγω ηγετών φαντάζει ανίκανη και δεν επαρκεί, όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, αλλά είναι απαραίτητο τα πολιτικά κόμματα να απομακρύνουν από το χώρο τους τέτοιους ηγέτες(εινα τελειως ανικανα τα πολιτικα κομματα να καταργησουν τον εαυτο τους,διοτι αυτο λενε οι συγγραφεις του βιβλιου,πως μπορει ενα κομμα δια της πλειοψηφιας να απομακρυνει τον επικυνδυνο ηγετη που η ιδια η πλειοψηφια εγκατεστησε ηγετη της;) . Επομένως, τα πολιτικά κόμματα είναι εκείνα που οφείλουν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην υπεράσπιση της δημοκρατίας(Αλλά δυστυχως δεν μπορουν να το κάνουν). (Ειναι σαν να λενε οι συγγραφεις οτι ο αρρωστος πρεπει να βρει μονος του την θεραπεια και να νικησει την αρρωστια του!)
Με ποιο τρόπο όμως μπορούν, αναρωτιούνται, τα φιλο-δημοκρατικά κόμματα και τα κινήματα υπέρ της δημοκρατίας τα οποία συχνά επικεντρώνονται στην προστασία του δικαιώματος ψήφου, στον περιορισμό της επιρροής του χρήματος στην πολιτική και στη διασφάλιση δίκαιης εκπροσώπησης, να κρατήσουν τους αυταρχικούς ηγέτες υπό ικανοποιητικό έλεγχο; Όλοι αυτοί, διατείνονται, πρέπει να αναγνωριστούν σε αρχικά στάδια και οι συγγραφείς εδώ παρουσιάζουν έναν αποτελεσματικό οδικό χάρτη βασικών δεικτών αυταρχικής συμπεριφοράς. Οι συγγραφείς προσφέρουν πολλά παραδείγματα, εκτός των ΗΠΑ, στα οποία το πολιτικό σύστημα κατάφερε να αποτρέψει την εμφάνιση και την άνοδο δημαγωγών πολιτικών, θέτοντάς τους στο περιθώριο, όπως αναλύουν στο πρώτο κεφάλαιο.
Στα επόμενα κεφάλαια, οι συγγραφείς δείχνουν πώς λειτουργεί αυτό το φιλτράρισμα και η ανίχνευση εντός των δύο γνωστών πολιτικών σχηματισμών των ΗΠΑ, του Ρεπουμπλικανικού δηλαδή και του Δημοκρατικού Κόμματος, και πώς απέκλεισαν σημαντικές δημόσιες προσωπικότητες με τεράστια λαϊκή υποστήριξη, όπως τον κυβερνήτη της Λουϊζιάνα Χιούι Λονγκ (Huey Long), τον γερουσιαστή Τζόζεφ ΜακΚάρθι (Joseph McCarthy) και τον κυβερνήτη της Αλαμπάμα Τζωρτζ Γουάλας (George Wallace), δύο εκ των οποίων σημειωτέον (Λανγκ και Γουάλας) φιλοδοξούσαν για την προεδρία των ΗΠΑ με ισχυρές πιθανότητες (Εδω οι συγγραφεις σκοπιμως(;) δεν μιλουν για τους τεραστιους υπογειους μηχανισμους που εχουν μπει μεσα στα κομματα και τα επηρεαζουν καταλυτικα στο να παιρνουν θεσεις και να εφαρμοζουν πολιτικες που ειναι εναντιον του λαου που ψηφιζει.) (Οι πλουσιοι, οι βιομηχανιες οπλων, τροφιμων,φαρμακων κλπ εχουν τοση οικονομικη δυναμη που οι πολιτικοι παντοτε υποτασσονται σε αυτους.)
Αυτό το βιβλίο είναι πολύτιμο, γιατί αποδεικνύει ότι τα επίσημα θεσμικά πλάνα, ακόμη και όταν είναι τέλεια σχεδιασμένα, είναι άχρηστα αν δεν συνοδεύονται από δημοκρατικές συμπεριφορές που να διατηρούν και να δίνουν νόημα στους κανόνες τους (Η δημοκρατικη συμπεριφορα φυσικα και λειπει μεσα απο τα κομματα.Τα κόμματα ειναι μηχανισμοι εξουσιας που χρειαζονται την απολυτη πειθαρχια των μελων τους για να λειτουργησουν, παραδειγμα τα κομματα της αριστερας στην Ελλαδα που δεν μπορουν να παρουν αποφασεις και να τις υλοποιησουν χωρις να διασπαστουν ,αλλο παραδειγμα αυταρχικοτητας των κομματων ειναι οτι πολλα στρατιωτικά στελέχη και αστυνομικοί βρισκουν μεσα σε κομματικες δομες εξουσιας οικειο εδαφος για να ευδοκιμήσουν ως οιωνει παρακρατος,μετα την αποστρατεια τους.Αν υπηρχε πραγματικη δημοκρατια στα κομματα αυτο δεν θα συνεβαινε. ).
Από αυτή την άποψη, αντλώντας έμπνευση από την πολιτική εμπειρία των ΗΠΑ, οι συγγραφείς εντοπίζουν δύο είδη άγραφων κανόνων κρίσιμων για την επιβίωση του δημοκρατικού συστήματος. Την ιδέα ότι οι πολιτικοί αντίπαλοι έχουν ίσο δικαίωμα να υπάρχουν, να ανταγωνίζονται για την εξουσία και να κυβερνούν, και ταυτόχρονα τον υπομονετικό αυτοέλεγχο. Ενέργειες που αντιβαίνουν σε αυτούς τους δύο άγραφους κανόνες, υπονομεύουν και θέτουν σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα, το οποίο σταδιακά διαβρώνεται και, τελικά, μπορεί να οδηγηθεί στην καταστροφή, ενώ το παράδοξο είναι ότι αυτή η συμπεριφορά δεν παραβιάζει τον νόμο. (Ισως οι συγγραφεις αν ζουσαν σε κρατη της Ευρωπης οπου υπαρχουν κληρονομικες μοναρχιες να εβλεπαν οτι υπαρχει ακομη ενας πολος εξουσιας στο κρατος μεσα που μπορει να εξισορροπήσει τις πολιτικες καταστασεις, και αυτος ειναι η αναφορα του ''ατακτου'' πρωθυπουργου προς τον βασιλεα του Εθνους!).Το βιβλίο παρέχει πολλά παραδείγματα περιστάσεων ή καταστάσεων στις οποίες οι δημαγωγοί ηγέτες έχουν χρησιμοποιήσει πονηρά τα θεσμικά τους προνόμια για να αποδυναμώσουν και να διασπάσουν τη δημοκρατική θεσμική τάξη, κι’ αυτά είναι οι εξουσίες που δίνονται από το ίδιο σύνταγμα στις κυβερνήσεις τους. Η καλή λειτουργία της δημοκρατίας, απαιτεί οι δημόσιοι αξιωματούχοι να χρησιμοποιούν τα θεσμικά τους προνόμια με σύνεση, αλλά όταν οι πολιτικοί χρησιμοποιούν αυτές τις εξουσίες ως όπλα, το σύστημα αναπόφευκτα θα περιέλθει σε αδιέξοδο, δυσλειτουργία, ακόμη και σε δημοκρατική κατάρρευση(Εδω λοιπον θα πουμε οτι η μοναρχια εγγυαται σε μεγαλο ποσοστο την συνεση που ειναι απαραιτητη ,οταν ο πρωθυπουργος κανει του κεφαλιου του, υπαρχει ενας βασιλιας που δεν εχει εξαρτηση απο τον πρωθυπουργο για να τον ανακαλεσει σην τάξη, στις βασιλευομενες δημοκρατιες ο πρωθυπουργος δεν μπορει ευκολα να κανει αυθαιρεσίες! Παραδειγμα ειναι οτι μεγαλα οικονομικα σκανδαλα δεν συγκλονιζουν σχεδον ποτε τις βασιλευομενες δημοκρατιες, επισης φανταστειτε την Δικαιοσυνη να διοριζει την κεφαλη της μετα απο συναινεση του βασιλεως,ποιο κομματικο στελεχος θα διοριζοταν αρχηγος στον Αρειο Παγο η στο Συμβουλιο επικρατειας;). Οι συγγραφείς τονίζουν ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους το αμερικανικό σύστημα λειτουργεί καλά είναι ότι οι πολιτικοί παράγοντες των ΗΠΑ τις χρησιμοποίησαν όλες με αξιοσημείωτη ανοχή και μακροθυμία. Η περιοχή της Λατινικής Αμερικής θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτή την λεπτομέρεια, καθώς θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως το αντίθετο παράδειγμα αυτής της συνετής χρήσης των συνταγματικών προνομίων.
Αυτή η συλλογιστική, όμως, οδηγεί τον αναγνώστη σε μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του έργου. Ο σημαντικότερος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες δημοκρατίες στις μέρες μας είναι η πόλωση που συνήθως προκύπτει ως συνέπεια της ανόδου λαϊκιστών και δημαγωγών ηγετών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται, με τη σειρά τους, ως παραβάτες των κανόνων (norm breakers). Αυτοί οι ηγέτες αργά και σταδιακά διακρίνονται από την καταχρηστική χρήση των συνταγματικών τους προνομίων για να καταπατήσουν στο τέλος και να επιβάλουν τις αποφάσεις τους στην κοινωνία των πολιτών και ειδικά στα μέσα ενημέρωσης και την επιχειρηματική κοινότητα. Ωστόσο, σε αυτό το σενάριο, η αντίδραση της αντιπολίτευσης είναι κρίσιμη!(κρισιμη ειναι ,αλλα αποτελεσματικη δεν ειναι,διοτι η κυβερνηση ασκει την εξουσια ,οσο και να διαμαρτυρεται η αντιπολιτευση και να φωναζει).
Στο τελευταίο κεφάλαιο, οι συγγραφείς μας λένε, ότι πολιτικοί ηγέτες στις ΗΠΑ έχουν δύο επιλογές απέναντι στην ακραία πόλωση. Πρώτον, μπορούν να θεωρήσουν τις διαιρέσεις της κοινωνίας ως δεδομένες, αλλά να προσπαθήσουν να τις αντισταθμίσουν μέσω συνεργασίας και συμβιβασμού, κάτι που όπως είναι ευνόητο απαιτεί τη μεταρρύθμιση των πολιτικών κομμάτων, τόσο του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, το οποίο κατά καιρούς έχει συμπεριφερθεί σαν αντισυστημικό κόμμα λόγω της κωλυσιεργίας, της κομματικής εχθρότητας και των εξτρεμιστικών πολιτικών του θέσεων, όσο φυσικά και του Δημοκρατικού κόμματος. Η δεύτερη εναλλακτική λύση που δίνουν οι συγγραφείς είναι η καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Μία από τις κύριες αιτίες της πολιτικής πόλωσης είναι ακριβώς αυτή η κοινωνική ανισότητα, όσο παράλληλα και οι φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές. Σε ένα πλαίσιο σοβαρών κοινωνικών ανισοτήτων, η κοινωνική δυσαρέσκεια αυξάνεται, πυροδοτώντας την πολιτική πόλωση. Σε αυτό το πλαίσιο, οι οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν σε μεγαλύτερη και πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου, θα μειώσουν την πόλωση και θα αναζωογονήσουν τη δημοκρατία. Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα για τους συγγραφείς, είναι η εγκαθίδρυση μιας πολυεθνικής δημοκρατίας, στην οποία καμία συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα δεν θα αποτελεί την πλειοψηφία και όπου όλες οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνισταμένες θα ενισχύονται ταυτόχρονα, κάτι που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε σύγχρονη δημοκρατία, ακόμα και στην πολύπαθη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν να μάθουν από την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής, η οποία υποφέρει από τρέχοντα και διαρθρωτικά προβλήματα που δεν έχουν επιλύσει ποτέ, όπως είναι η αμοιβαία δυσπιστία, η μισαλλοδοξία και το υψηλό επίπεδο κοινωνικής ανισότητας. Αυτά τα προβλήματα δεν θα επιλυθούν ποτέ χωρίς τη συνεργασία των διανοούμενων, των προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων και με τις απαραίτητες εθνικές πολιτικές (αλλα και με την εγκαθίδρυση νεων θεσμων που να ειναι υπερ του εθνους αλλα να μην εξαρτωνται απο την κοινοβουλευτικη διαμαχη. Χρειαζονται νεοι θεσμοι που να ρυθμιζουν το πολιτευμα) . Τα πολιτικά κόμματα φυσικά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, αφού είναι υπεύθυνα για την παρεμπόδιση της ανόδου λαϊκιστών στην εξουσία(σπανια γινεται αυτο μην εχουμε αυταπάτες! Οταν ενα κομμα εχει χρονια να δει εξουσια χρειαζεται να εχει εναν δημαγωγο τσαρλατανο που θα τραβηξει την προσοχη των πολλων ψηφοφορων!) , αλλά και για την επιβολή μακροπρόθεσμων πολιτικών ισότητας. Αντιμετωπίζουν τη μεγάλη πρόκληση να συνεργαστούν προκειμένου να μειώσουν την αυξανόμενη πολιτική και κοινωνική πόλωση(ποιος θα ειναι ικανος να τους φερει σε συνεργασια αφου οι πολιτικοι των διαφορων κομματων αλληλοϋποβλέπονται μεταξυ τους και δεν εμπιστευεται ο ενας τον αλλον).
Όμως στο ερώτημα ποιο είναι το χειρότερο που έχει συμβεί τελευταία στις ΗΠΑ, οι περισσότερες απαντήσεις αρχίζουν και τελειώνουν με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Στήβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, δύο πολιτικοί επιστήμονες από το Χάρβαρντ, αν και θορυβημένοι από τον Τραμπ, όπως πολλοί άλλοι, προσπάθησαν να δουν τα πράγματα μέσα από ένα ευρύτερο πρίσμα. Υποδεικνύουν ότι η ιστορία των ΗΠΑ είναι γεμάτη παραδείγματα πολιτικής συμπεριφοράς που παρέμειναν εντός των ορίων του νόμου, αλλά τελικά προκάλεσαν καταστροφική ζημιά στη δημοκρατία. Το ρατσιστικό καθεστώς που επικράτησε στον αμερικανικό Νότο κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα στηρίχθηκε σε ένα σύνολο κανόνων που καθιστούσαν τα σκληρά και επώδυνα αποκτηθέντα δικαιώματα ψήφου των Αφροαμερικανών, άνευ σημασίας. Το σύνταγμα δεν χρειάστηκε να παρακαμφθεί για να επιτραπεί αυτό να συμβεί. Όλα όσα χρειάστηκαν ήταν η ωμή βία και ο απροκάλυπτος εκφοβισμός, ενώ οι νομοθέτες στην Ουάσιγκτον παράβλεπαν την κατάσταση. Ο Τραμπ, με τη σειρά του, σήμερα, αντιμετωπίζει την προεδρία ως μια πλατφόρμα σχεδιασμένη για να τακτοποιεί προσωπικές διαφορές. Οι Λεβίτσκι και Ζίμπλατ δεν πιστεύουν ότι ο Τραμπ σηματοδοτεί τον θάνατο της αμερικανικής δημοκρατίας. Αυτό που φοβούνται περισσότερο είναι τι θα αφήσει πίσω του.
Το βιβλίο παρέχει μια γρήγορη επισκόπηση της αυταρχικής πολιτικής σε όλο τον κόσμο και διαπιστώνει ότι το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται. Οι ισχυροί άνδρες του εικοστού πρώτου αιώνα δεν αναστέλλουν το σύνταγμα, ούτε και το αντικαθιστούν με τανκς στους δρόμους. Δίνουν υποκριτική σημασία στο σύνταγμα ενώ σε πρακτικό επίπεδο συμπεριφέρονται σαν να μην υπήρχε. Ο Πούτιν, επίσημα αλλάζει τον ρόλο του προέδρου με τον πρωθυπουργικό για να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες, και έτσι τους κοροϊδεύει όλους. Ο Ερντογάν στην Τουρκία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Μαδούρο στη Βενεζουέλα, ο Μόντι στην Ινδία, όλοι χλευάζουν τους αντιπάλους τους ως εγκληματίες, δείχνουν περιφρόνηση για τους επικριτές τους στα μέσα ενημέρωσης, τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας για τα κινήματα της αντιπολίτευσης και αμφισβητούν τη νομιμότητα οποιασδήποτε ψήφου που τους αντιτίθεται. Και στις ΗΠΑ ο Τραμπ, βαίνει, λένε, σε κάπως παράλληλες συντεταγμένες με αυτούς.
Το βιβλίο μεταξύ άλλων προσφέρει έναν οδηγό για την υπεράσπιση των δημοκρατικών κανόνων όταν απειλούνται, και διαπιστώνει ότι είναι δυνατό να αντισταθεί κανείς σε όλα αυτά. Τα κυρίαρχα κόμματα μπορούν να συμμαχήσουν κατά του αυταρχισμού, όπως συνέβη, για παράδειγμα, στο Βέλγιο τη δεκαετία του 1930, όταν ο αρχόμενος φασισμός ηττήθηκε από την προθυμία του δεξιού καθολικού κόμματος να ενωθεί με τους φιλελεύθερους(Υπάρχει στο Βελγιο ενας βασιλιας,φαινεται να το ξεχνουν αυτο οι αμερικανοι συγγραφεις). Από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τα κύρια κόμματα της αριστεράς και της δεξιάς στη Γερμανία έχουν δείξει προθυμία να συνεργαστούν μεταξύ τους αντί να επιτρέψουν στον εξτρεμισμό να εδραιωθεί σε κυβερνητικό επίπεδο (Να σημειωθει οτι αν ο αμερικανος προεδρος Ουιλσον δεν ηθελε με παθος να καταργησει την μοναρχια στην νικημενη Γερμανια του Α΄ Παγκοσμιου Πολεμου ,τοτε ουτε χιτλερ θα υπηρχε, ουτε Β' ΠΠ) . Στη Χιλή, ο Πινοσέτ τελικά ηττήθηκε το 1989 από συμμαχία Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλιστών, που δεσμεύτηκαν από κοινού για τη διατήρηση της δημοκρατίας. Η επιβίωση, έτσι, της δημοκρατίας απαιτεί πολιτικούς που είναι πρόθυμοι να βάλουν τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα πάνω από το ατομικό τους βραχυπρόθεσμο κέρδος και έτοιμους να αναγνωρίσουν πως ότι προσφέρουν προς αυτή την κατεύθυνση, θα πάρουν αργότερα πίσω! Η μεγάλη αδυναμία αυτού του βιβλίου είναι ότι θεωρεί την ιστορία ως άθροισμα χρήσιμων μαθημάτων από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Είναι οι ΗΠΑ σήμερα πραγματικά παρόμοιες με το Βέλγιο της δεκαετίας του 1930; Και αν όχι, ποια είναι η χρησιμότητα αν πούμε στους σημερινούς Ρεπουμπλικάνους αιώνα τι έγινε εκεί πριν από έναν αιώνα; Οι Λεβίτσκι και Ζίμπλατ επικρίνουν τον μεγάλο Γάλλο πολιτικό στοχαστή του 18ου αιώνα Μοντεσκιέ για την επιμονή του ότι ο καλός συνταγματικός σχεδιασμός ήταν αρκετός για να περιορίσει την υπερβολική εξουσία, όπως και για την παραμέληση της σημασίας των κανόνων στην λειτουργία οποιουδήποτε πολιτικού συστήματος, αλλά παραβλέπουν το γεγονός ότι ο Μοντεσκιέ ποτέ δεν ξέχασε ότι η πολιτική, συγκεκριμένα, διαμορφώνεται από τις εκάστοτε κοινωνικές, πολιτιστικές, οικονομικές και ακόμη τις κλιματικές συνθήκες. Και αυτό το βιβλίο λίγο αναφέρεται στις συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν στην τρέχουσα λαϊκή δυσαρέσκεια με τις δημοκρατικές νόρμες, συμπεριλαμβανομένου του αντίκτυπου της ψηφιακής τεχνολογίας, της μεταβαλλόμενης φύσης της εργασίας, της απειλής της αυξανόμενης ανισότητας και της αναδιάρθρωσης των σχέσεων φύλου. Δεν θα βρούμε τους κανόνες για να σταθεροποιήσουμε τη δημοκρατία σε αυτόν τον μεταβαλλόμενο κόσμο αναζητώντας τους στον κόσμο που έχει αντικαταστήσει, λένε πολλοί. Ο Λεβίτσκι και ο Ζίμπλατ ισχυρίζονται ότι τα πολιτικά κόμματα και οι άλλοι φύλακες είναι απαραίτητοι για να διασφαλιστεί ότι η δημοκρατία θα παραμείνει σταθερή. Αλλά τελικά αυτό το βιβλίο, μοιράζεται την αδυναμία πολλών σύγχρονων πολιτικών επιστημών, αντιμετωπίζοντας την ιστορία ως έναν χρήσιμο οδηγό για το μέλλον, παρά την έλλειψη επαρκών δεδομένων και την επιπολαιότητα πολλών στοιχείων.
Να σημειώσουμε, με την ευκαιρία, ότι ολόκληρο το βιβλίο διατίθεται ελεύθερα στο διαδίκτυο και στον σύνδεσμο: https://archive.org/details/HowDemocraciesDieStevenLevitsky/page/n1/mode/2up
